11 augustus 2014

Met leedwezen delen wij u mee...

Mijn waarde Echtgenoot WILLEM SNEP, Emeritus Predikant te Wilsveen,
Stierf deeze morgen aan een uitteerende Ziekte, in de ouderdom van 55
Jaaren: dit verlies het zwaarste dat mij en mijn eenig Zoontje, in mijn
leeven immer kon overkomen, stort mij in de uiterste droefenis, dewijl ik
daardoor van den braafsten Echtgenoot, en mijn Zoon van den teder-
hartigsten Vader berooft ben, ten volle overreed zijnde van de deelneming
mijner Familie en goede Vrienden; verzoeke van Rouwbeklag door Brieven
verschoont te blijven.
VOORBURG                                                                     JOHANNA BOUMAN
den 30 Maart 1795                                                         Wed. WILLEM SNEP
Rouwadvertenties zijn al zo oud als de weg naar Rome. Hoewel, hoe lang die weg al bestaat, daar heb ik eigenlijk ook geen idee van. Maar omdat de Romeinen hier al aan het begin van onze jaartelling rondreisden, zal die weg mogelijk dezelfde zijn als die van Rome hier naar toe. Terug naar de mededelingen van rouwbeklag zoals ze vroeger ook wel heetten. Ik weet niet wanneer de eerste advertentie is verschenen maar dat zal zo tegen het eind van de 18e eeuw geweest zijn. Hierboven een fraai voorbeeld* van een weduwe die nu "in de uiterste droefenis gestort" is. Veelal werd (en wordt) de advertentie gebruikt om allerlei mededelingen te doen. De doodsoorzaak is er een van, hier is dat een "uitteerende Ziekte". Een zinsnede, die je ook altijd in advertenties uit die tijd tegenkomt, is de opmerking dat men expliciet verzoekt van (schriftelijk) rouwbeklag verschoond te blijven. Impliciet gaf men daarmee aan de eerste 10-14 dagen na het overlijden contacten niet op prijs te stellen. Ook nu nog valt er van allerlei wetenswaardigs uit de familieberichten op te maken. Soms zijn die mededelingen wat ondoordacht, krijgen ze een heel andere betekenis of worden er oude rekeningen vereffend. Hierna wat hedendaagse voorbeelden.

De uitdrukking Tjonge jonge wordt voor mijn gevoel toch vaak gebruikt op een wat sarcastische toon. Zo van 'Nou, nou, het is me wat! Maar niet heus.'. Daarom zou ik zo'n term nooit in een context gebruiken waar van sarcasme geen sprake is, zeker niet met deze zinsconstructie. Maar het zou natuurlijk ook kunnen dat...


Nou is crematie al ruim honderd jaar een geaccepteerde wijze van lijkbezorging maar meestal laten we dat doen door mensen die daarin gespecialiseerd zijn. Edoch, de participatiesamenleving schrijdt voort. Er blijken al mensen te zijn die de lijkverbranding zelf ter hand willen nemen. Anders heb je het niet over We gaan cremeren, zou ik denken.


In onderstaande advertentie gaat het over een Prof. Dr. betrokken bij de Universiteit van Amsterdam. Voor de schrijver van deze tekst zou een opfriscursusje Nederlands echter geen kwaad kunnen. Een toegeweid bestuurslid zoek je misschien eerder in Wageningen.


Het moge duidelijk zijn dat iemand die in het harnas sterft, achter zijn bureau of leunend op z'n schoffel de geest heeft gegeven. Maar wat te denken van iemand die in zijn harnas sterft? Dat moet, ook gezien de rest van de tekst, welhaast een ridder zijn die in het strijdperk gebleven is.
.

Hieronder nog een geval waarbij verwisseling van de woorden zijn en het een wereld van verschil maakt. Iemand die zich prettig voelt is op zijn gemak. Maar iemand die op het gemak is, bevindt zich op het toilet. En dat zal in onderstaande tekst niet de bedoeling zijn.


Voor wie werkzaam is geweest in de wereld van de actieve levensbeëindiging, is het tijdstip van overlijden een voorspelbaar gegeven geworden. Dan is het ook begrijpelijk dat je collega's er ondersteboven van zijn wanneer je er onaangekondigd tussenuit knijpt.


Laten we zeggen dat deze mededeling voor meerdere uitleg vatbaar is.


Hetzelfde geldt voor dit wat treurig bericht.


Een gynaecoloog die oog had voor de positie van de vrouw. Je verwacht toch niet anders van zo iemand?


Dan nog de waarschuwing dat je bepaalde tekstverwerkers goed in de gaten moet houden. Zodra je in MS-Word een jaartal intikt, dan krijg je de mogelijkheid om via Enter de datum van heden te maken. Dat ziet er zo uit:


Maar ja, die Enter doe je automatisch als je aan het eind van een regel bent. En wanneer je dan niet ziet wat daar het gevolg van is, dan krijg je de volgende tekst in de advertentie en wordt de datum van overlijden wat duister.


Ook wel eens gedacht dat koffie en cake na afloop maar een saaie, calvinistische bedoening is? Dat moet beter, moeten deze nabestaanden hebben gedacht. We beginnen met een hapje, dan de plechtigheid en dan, in de kerk nog, een tweede gang.


Al met al zou ik denken dat de mensen die deze advertenties aannemen, wel een wat kritischer blik zouden mogen hebben. Maar tot die tijd bezie ik deze treurige berichten met de nodige, maar wel gepaste vrolijkheid.

* Uit: De Haarlemse Courant d.d. 2-4-1795, via Delpher.nl.

28 juli 2014

Achter namen doen glim lachen

Kent u de website Signalering Onjuist Spatiegebruik? Het moge duidelijk zijn waar deze mensen voor dan wel tegen strijden hoewel er mensen schijnen te zijn die denken dat men zich daar verzet tegen de toenemende verspreiding van ruimteafval. Maar dit terzijde. Hoe lang deze gewoonte, ook bekend onder de naam 'Engelse ziekte', al rondwaart in de Nederlandse taal, ik weet het niet. Maar ik weet wel dat sommige woorden, aldus opgebroken, bij mij aanleiding geven tot een glimlach. Dezelfde gezichtsuitdrukking wil zich wel van mij meester maken bij het zien van sommige achternamen in combinatie met een activiteit of het beroep van die persoon. Laat ik met de laatste groep beginnen, de aptoniemen. Ik zet er een paar onder elkaar; verdere toelichting is veelal overbodig.



Je zou zweren dat het een gefabriceerd bericht is. Niet dus!

Zo heten en dan de baas zijn van de justitiële inrichtingen, je verzint het niet. Maar in eerste instantie keek ik meer op van de wijze waarop de man over een asielzoeker praat. Dat ziet hij kennelijk als iets dat je klaarmaakt voor transport... Alsof je het over een lading tomaten hebt. Overigens vertoont hij een grote gelijkenis met de bekende deskundige dr. R. Clavan.

Minister wie?

-

Uit: NRC 3-9-13
Ik denk niet dat ik iemand snel zal adviseren om voor 'iets lekkers' naar een McDrive te gaan. Wel is het raadzaam dat mijnheer Bril zich tot zijn opticien wendt. Misschien toch maar sterkere glazen? 
Voor dit soort humoristisch bedoelde stukjes, en dat zijn ze vaak ook , is het zaak e.e.a. zo kort en bondig mogelijk weer te geven. Daarom vraag ik me af wat de relevantie is van de mededeling 'op weg naar mijn zus'. De enige verklaring die ik kan verzinnen is dat er daar kennelijk niets lekkers is te krijgen. Nou, dat weet zus dan ook weer...

Tja, en dan die vreemde gewoon te om best aan de Nederlandse woord en op te knippen. Zo erg is het nog niet want meestal ontstaat er wel iets leesbaars maar wordt de betekenis wat anders. En soms onbedoeld geestig zoals deze. 

Uit: NU.nl 9-3-14
Zo'n koppenmaker moet de zaak natuurlijk aan de beschikbare ruimte aanpassen. De houder van een vals paspoort is misschien wel een 'valspaspoorthouder'. Maar ja, dat is geen woord dat in de van Dale voorkomt dus dan maar deze oplossing gekozen. Nou dekt de vlag de lading toch al niet. Het gaat hier om een gestolen paspoort en dat zal meestal niet vals zijn.

Uit: Castricums Weekblad 5-6-13
Hier heeft de koppenmaker de tekst niet (goed) gelezen want daar staat het wel juist. Mogelijk hield hij rekening met de naderende bouwvakvakantie.

Klokken luider
Tot slot het bewijs dat de Engelse ziekte niet alleen in Nederland voor komt (en niet: voorkomt) maar ook in Vlaanderen.

Een gevalletje onderbroeken lol.

12 maart 2014

Over afzwaaien en een zwakke kwakkel

Kop uit de Volkskrant van eergisteren:
Eerst dacht ik, ach, wat zielig voor die kleine leerlingen. Dat is zeker omdat ze anders niet met het krijtje bij het bord kunnen komen. Maar dat bleek het niet te zijn. Het is nog steeds de oude klacht dat het reken- en taalonderwijs onvoldoende goed opgeleide leerlingen produceert. Mbo'ers zijn leerlingen die gemiddeld zo rond hun 20e eindexamen doen. Die hebben dus al tegen de 15 jaar onderwijs achter de rug en weten dan nog niet met d en dt om te gaan. En dat is nog niet zo vreselijk maar het is vaak wel een indicatie dat het met het begrip voor taal, stijl en de betekenis van woorden ook niet al te best gesteld is. Een deel van deze leerlingen komt dan via de pabo nog goed terecht maar al die andere kneuzen verdwijnen dan in het bedrijfsleven om daar allerlei onzinnigheden aan het papier dan wel het scherm toe te vertrouwen. Toch heeft dat een voordeel want daar moet ik dan vaak om glimlachen. Een paar voorbeelden.

Prinses Beatrix zwaait af
Als ik zo'n onderschrift lees, dan denk ik al gauw dat ik iets gemist heb. Want ik wist echt niet dat Bé in dienst was geweest. Maar misschien heeft het werkwoord afzwaaien z'n betekenis verloren sinds de opheffing van de dienstplicht. Nou impliceert afzwaaien natuurlijk ook dat er met 'groot verlof' wordt gegaan. En met dat in 't achterhoofd...

NRC 26-7-13
Voormalige werknemers die uit de school zijn geklapt. Met applaus? Of zijn ze eruit geslagen? Dan wordt dat voormalige weer wat duidelijker.

... in zijn fouillering
(Rijswijkse Courant)
Dat moet dan een kledingstuk zijn, of een tas o.i.d. Anders kan ik er niet van maken. Maar gelukkig hebben de agenten er in gekeken en vonden ze de spullen.

... gewijd
(NRC 3-10-13)
Wordt het zware weer aan klanten opgedragen? Had die journalist van wijten maar weet gehad, dan had hij geweten dat dat zware weer aan die klanten geweten wordt.

... een hand uitreiken
(NRC 10-3-14)
Een handreiking doen, iemand de hand reiken, allemaal prima. Maar een hand uitreiken dat heeft toch iets van een gewonnen prijsvraag. Nou ja, altijd gemakkelijk, zo'n handje extra.

Onthoudt uw vaknummer
(Bord in Rijswijk)
Hier slechts de vraag wie dat vaknummer gaat onthouden. Want dat is toch wel prettig als er iemand is die dat voor de vergeetachtige parkeerder wil doen.

Met een zwakke gezondheid kwakkelen
(NRC 9-3-14)
Dit riekt naar een pleonasme. En ik vind die woorden mooi bij elkaar passen. Je kunt er wat moois van maken: "Wat ben jij toch een zwakke kwakkel!"

Of al deze teksten door mbo'ers gemaakt zijn? Dat zal wel niet. Maar ik ben er wel van overtuigd dat we steeds meer van dit soort taalbloempjes zullen zien. Zo blijft lezen een vreugde!