9 mei 2013

Cryptogrammatica

Scrypto NRC 4-5-13
Dit is een poging om mensen, die helemaal niets op hebben met cryptogrammen, te overtuigen het toch eens te proberen. Waarom? Als ik zo in mijn omgeving kijk, zijn er maar weinig mensen die enthousiast reageren op de vraag of ze dat wel eens doen, cryptogrammen oplossen. Velen trekken er zo'n gezicht bij alsof het voor hen niet is weggelegd. Een kruiswoordraadsel oplossen oké, maar een cryptogram, daar beginnen ze niet aan. Maar, zoals een Engels spreekwoord luidt: the proof of the pudding is in the eating ofwel je moet het geprobeerd hebben om het te waarderen.

'Crypto' betekent 'geheim' of 'verborgen'. Dat klinkt nogal schatgraverig maar dat is het niet. Wel vergt het een laterale manier van denken. De uitdrukking 'lateraal' is bekend uit het voetbal: de laterale pass. Dat is een pass over de hele breedte van het veld, eentje die dus niet recht op het doel afgaat. En dat is lateraal denken ook, indirect en creatief. Edward de Bono, een Maltese arts, is de bedenker van het begrip maar het voert te ver hier zijn levensloop te belichten. Klik desgewenst op zijn naam en dan nu terug naar het cryptogram. 

De opgaven uit zo'n puzzel zijn dus "raadselachtig" en vaak van een wat merkwaardige strekking. Er zit ergens een dubbele bodem, een tweede betekenis of een andere interpretatie van hetgeen als opgave gegeven wordt. En over die opgave gesproken, de weergave daarvan ziet er iets anders uit dan een gewone puzzelopgave. Het verschil is dat tussen haakjes het aantal letters wordt toegevoegd bv. 'praten in het bos (5)'*. Wanneer de oplossing geen woord is maar een uitdrukking die uit meer woorden bestaat, dan wordt dat weergegeven als bv. 'het gevolg van een dranger is niet acceptabel (3+4+2+4+5)'**. Ook is de opgave vaak wat meer beschrijvend dan in een kruiswoordraadsel bv. 'bodyguard in een meubelzaak (10)'***.

De formulering van de opgave is uiterst belangrijk. Veelal is er wel uit op te maken of de oplossing een werkwoord, een zelfstandig of een bijvoeglijk naamwoord is of bevat. Is de opgave in de tegenwoordige tijd, dan zal de oplossing dat (schijnbaar) ook zijn. Ook is het ongebruikelijk dat delen van de oplossing in de opgave genoemd worden.

Het klinkt misschien vreemd maar je gaat wennen aan bepaalde cryptogrammen. Dat zal wel komen doordat de maker er van er een bepaalde manier van denken op na houdt. Zo heeft elk crypto zijn eigen aanhangers. Bekende zijn de Volkskrant- en NRC-cryptogrammen. De laatste heeft zelfs een eigen naam: Scrypto. Sinds 1987 worden ze gemaakt door J.J. Steenhuis en lang daarvoor door NRC-journalist Henk Scheltus. Van hem komt ook de toegevoegde S.

Voor de beginnende puzzelaar is het oplossen van een cryptogram een hele toer. Maar ik kan je verzekeren dat het bedenken en het in elkaar zetten van zo'n puzzel, zonder dat er al te veel vakjes zwart gemaakt moeten worden, waarschijnlijk een nog grotere opgave is. 
Om een idee te krijgen of het je aanspreekt, zou ik zeggen, probeer de drie van sterretjes (**) voorziene opgaven in bovenstaande tekst eens op te lossen. Kijk er eens goed naar, waar zit de dubbele bodem, bekijk eens een gedeelte van de opgave, heeft een woord een dubbele betekenis. 
De oplossing staat hieronder (doʞ u,z do uǝ uǝɹoʌǝʇsɹǝʇɥɔɐ) maar ik zou er nog even niet naar kijken. Want als je 'm zelf vindt, dat zul je met me eens zijn, dan is de oplossing heel erg voor de hand liggend.
Verborgen op een Engelse 
berg (3+6)











* uǝɯoq
** ʇɥɔıp ɹnǝp ǝp ʇǝop ʇɐp

*** ʇsɐʞuǝɹǝןʞ

10 opmerkingen:

  1. Ik vind ze echte breinbrekers, maar toch mag ik graag cryptogrammen oplossen. Met name de cryptogram in het Dagblad van het Noorden op zaterdag is een uitdaging.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik ben er lekker mee bezig, doe elke dag dat dingetje in de Telegraaf met de cijfertjes die per cijfer de zelfde letter vertegenwoordigen. Een beginnetje, maar toch ook wel leuk hoor.
    Diverse malen heb ik me op zaterdag ook aan de echte crypto gewaagd, helaas kom ik niet verder dan 1 op de 4 die ik helemaal oplos. Grappig is wel als je er later nog eens naar kijkt, (gemoedstoestand afhankelijk) dat er dan toch weer nieuwe ideeën en invallen zijn. Zweten blijft het, maar leuk!! Inderdaad! Aris

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ach Aris, je moet maar zo denken, transpiratie en inspirate, het ligt in elkaars verlengde.

      Verwijderen
  3. Het ene cryptogram is het andere niet. Als je gewend bent aan de denktrant van een bepaalde cryptogrammenmaker, kan het heel lastig zijn een cryptogram van een andere maker te willen oplossen. Vroeger nam ik op vakantie wel eens boekjes met cryptogrammen mee. Wat een tegenvaller was het dan dat ik deze niet kon oplossen terwijl ik met het wekelijkse cryptogram uit de krant toch een heel eind kwam.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Greet, helemaal mee eens. Die boekjes koop ik ook allang niet meer. Ben ook blij dat je zegt dat je met het wekelijkse cryptogram "toch een heel eind kwam". Ik moet ook bekennen dat ik lang niet altijd het hele Scrypto weet op te lossen. Maar het pogen is reeds schoon.

      Verwijderen
  4. dank voor het artikel. ben net met deze puzzelsoort begonnen.
    curacao is CX (en niet CW)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Geen dank, alleen je toevoeging over 'curacao' begrijp ik niet. Of denk ik niet lateraal genoeg? ;)

      Verwijderen
  5. Leuk stukje, dank.
    Curacao: dit zou te maken kunnen hebben met de aanwezige 'Flag Counter' - visueel element in rechterzijde pagina? ER lijkt een vlag van Curacao tussen te staan (voor mij 2de kolom, 2de rij). Met toevoeging: CW. DUs Richard is wellicht van mening dat die aanduiding incorrect is (ik gok maar wat hoor ;) ).
    Edoch, uit de Wiki: ISO 3166 code CW.

    Dus ik geef het op maar het was ook weer een leuk puzzeltje.

    Lucas

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Ik denk dat je gelijk hebt Lucas. In ieder geval heb ik geen invloed op de in de Flag counter gebruikte codes.

    BeantwoordenVerwijderen