Naamgrappen zijn niet leuk

Naamgrappen zijn niet leuk, zo wil de volksmond. Nou wil de volksmond wel meer waar ik het niet mee eens ben, zo ook dit. Toegegeven, sommige naamgrappen zijn flauw, andere ongepast. Maar neem nou het verschijnsel 'aptoniem', de (meestal) achternaam die bezigheden van de drager bevestigt of daar mee te maken heeft.
Of juist het tegenovergestelde, een achternaam die in tegenspraak is met het beroep of de bezigheden van de drager. Daar is geen begripsnaam voor, daarom heb ik zo'n naam 'contraptoniem' genoemd. Ik vind dat wel een mooie benaming ook al omdat een nieuw woord eigenlijk een contraptie is, een uitvindsel.
Dan is er nog een categorie mensen die meent te moeten schrijven over een onderwerp dat enig verband heeft met hun achternaam. De term die ik daarvoor bedacht heb is 'provoniem'*, een (achter)naam die bij de drager aan de naam gerelateerde [schriftelijke] uitingen uitlokt/oproept. Maar misschien is er wel een betere benaming en, zoals politiewoordvoerders in het programma 'Opsporing verzocht' steevast zeggen, die horen wij dan graag.

Om maar met die laatste groep te beginnen, als je een naam hebt zoals deze schrijver, dan moet je natuurlijk over Feyenoord schrijven.

UIt: NRC 30-3-2016

Het subtiele verschil tussen een musicus en muzikant is gefundenes Fressen voor iemand met de klassieke naam Strauss.

Uit: NRC 4-8-2018

Deze briefschrijver zal ook tijdens zijn werkzame leven wel te maken hebben gehad met grapjes over zijn naam, al dan niet achter zijn geüniformeerde rug. En dat hij nu nog over criminaliteit schrijft is dus niet zo verbazingwekkend.

Uit: NRC 28-10-2017

Uit: NRC 4-8-2018

Dat een Dick over dat ding schrijft, tja, daar kan ik me nou vrolijk over maken.

Het minste dat je van de volgende briefschrijver kunt zeggen is dat hij strijdlustig is. Zijn familienaam duidt daar al op.

Uit: NRC 29-7-2014

Veel mooier dan de volgende kan je ze niet krijgen. Een dame met zo'n achternaam die over de piemeltjes van Fokke en Sukke schrijft!

Uit: NRC 27-9-2018

Dat deze dame er echt werk van maakt, moge blijken uit een eerdere ingezonden bijdrage van haar hand van 8-1-2016. Daarin schrijft zij met enige spijt over vervelende ervaringen in het openbaar vervoer die aan haar voorbij gegaan zijn. Ook in dit blog werd zij al eerder gesignaleerd.

Over naar de wereld van de contraptoniem. Hij is niet meer in leven maar er was tot voor niet zo lang geleden een Philippijnse kardinaal met de naam Jaime Sin. Dat is op zich al leuk (zeker als je naast het Engels ook enige kennis van de Franse taal bezit) maar het is ook vragen om moeilijkheden, zeker in Engelssprekende landen. Voor wie niet zo thuis is in de Engelse taal, een cardinal sin is een doodzonde.

Bron: pinoystop.org

Nu we toch in het buitenland verzeild zijn geraakt, nog eentje van Italiaanse bodem. Kijkend naar de voetbalwedstrijd Olympique Marseille tegen Lazio Roma, meldde de verslaggever dat een bepaalde aanvaller zeer beweeglijk was. Eigenlijk een overbodige mededeling, aan stilstaande aanvallers heb je niet zoveel. Maar goed, deze aanvaller deed zijn eigen naam wel heel weinig eer aan. Hij heet 'Immobile' oftewel 'onbeweeglijk'.

Bron: transfermarkt.nl

En als laatste categorie, de aptoniemen. Als je daar op gaat letten, kom je ze echt regelmatig tegen. Ze komen zelfs zo vaak voor dat de sociaal-psycholoog Raymond Smeets in 2009 een studie aan het nomen est omen** heeft gewijd. En hij concludeert dat er wel degelijk een zekere samenhang is tussen bepaalde familienamen en het gekozen beroep. Voor de hieronder genoemde voorbeelden geldt dat voor de volle 100%, die samenhang is er!

Een goed aptoniem heeft geen uitleg nodig. Zo ook deze:

En deze:

Het staat niet erg duidelijk op het uithangbord maar bestudering levert op dat hier tandems te koop of te huur zijn. De firmanaam is Dubbeld.

Tot slot een gelegenheidsaptoniem. Mijnheer Butter wint in 1950 ƒ10.000 in de Blue Band wedstrijd. De ouderen onder de lezers weten zeker nog wel dat dit ooit een margarinemerk was van Unilever. Ook hier speelt de volksmond een rol(letje). Aan tafel zullen maar weinig mensen zeggen, geef mij de margarine eens aan. Dan heeft men het gewoon over 'boter'.

Uit: De Heerenveensche Koerier, 3-8-1950

En een familielid scoort nog ƒ 2.500, in 1950 een klein kapitaaltje (om er maar eens een pleonasme tegenaan te gooien)! Overigens zou een dergelijke publicatie, met de adressen van de met name genoemde winnaars, vandaag, in verband met alle privacywetgeving, niet meer toegestaan zijn. Het kan verkeren.

Nog even terug naar het begin, ik laat het aan de lezer om bovenstaande naamgrappen al dan niet "leuk" te vinden. Voor mij geldt in ieder geval dat alleen al het verzamelen en hier signaleren van aptoniemen enz., mij vreugde geeft. En dan mag verder elke volksmond er het zijne van denken, ieder z'n meug.

* Afgeleid van het Latijnse provocetis, dat betekent 'uitlokken' en het Griekse onuma, hetgeen 'naam' betekent.
** De naam is een voorteken

Broddelborden

Borden kan je voor je kop hebben of de verkleinde variant kan verhangen zijn. En iets kan zomaar op iemands bordje terecht komen. Maar daar heb ik het hier niet over. Borden, in de betekenis van informatiedragers, daar wil ik het eens over hebben. Volgens Van Dale is het een stuk hard materiaal al dan niet met een opschrift. Op de meeste valt weinig aan te merken maar soms...
Je komt van alles tegen, nuttig, overbodig, te veel of onjuist. Daarom hebben borden mijn aandacht, ook al omdat aangebrachte teksten vaak tot vrolijkheid aanleiding geven, bij mij althans.
Ik kan me overigens niet aan de indruk onttrekken dat bordteksten nogal eens mondeling aan de bordenmaker worden doorgegeven. En als die bordenmaker iemand is met een wat minder ontwikkeld gevoel voor taal, dan krijg je soms een resultaat dat waarschijnlijk niet de bedoeling is geweest. Daar komt bij dat wanneer je een tekst moet aanbrengen met behulp van plakletters, of wanneer je de letters er op moet schilderen (een vak apart!), dat je dan de neiging hebt je te concentreren op de letter. En niet op het woord als geheel. Een mooi voorbeeld daarvan is dit bordje. De maker weet vast wel dat je 'Castricummer' met dubbel m schrijft. Maar als je zo ingespannen bezig bent...

Uit: Nieuwsblad Castricum 12-9-2018

Maar inderdaad, het bord kan ook net te klein zijn. Of het woord te lang.
Merkwaardig taalgebruik behoort wel tot meest voorkomende oorzaken van mijn bordjesvrolijkheid.

Het minste dat je van deze zin kunt zeggen is dat ie krom is. Wat is er mis met 'Toegang tot de schoolterreinen is verboden van enz.'? Als ik directeur van die school zou zijn, liet ik het subiet wijzigen. Het is in ieder geval geen reclame voor het taalonderwijs daar. En dan nog die losse 'h' na 07.00. Die zal bedoeld zijn als afkorting van het Engelse woord hours. Maar waarom dat dan geen 'u' kan zijn, is mij niet duidelijk.

En dan hier een staaltje efficient paalgebruik.

Een voor mij geheel nieuwe methode van het weergeven van teksten, zie je hieronder.

Deze tekst staat op een aantal plaatsen op een fietspad langs de N513. Is dit een methode om de precariorechten te omzeilen? Kijk, als allerlei bedrijven dit gaan doen, dan wordt de weg één grote reclamefolder. Lijkt mij knap onrustig. Je zou er ADHD van krijgen.

En dan hier een puzzeltje. Want wie moeten hier nu afstappen?

Dat zijn twee groepen verkeersdeelnemers nl. 1. Brom en 2. Bromfietsers. Fietsers behoeven dus niet af te stappen want zij worden als categorie niet genoemd. Wat ze dan wel moeten met zo'n bord dat alle verkeer verbiedt? Maar eens aan Brom(snor) vragen.
Update 26 okt. 2018: Blijkbaar zijn er nog mensen met gevoel voor taal werkzaam in de gemeente, het bord heeft een rectificatie ondergaan.

Dit bord doet wat mij betreft mee met de 'hoeveel-fouten-kunnen-er-op-één-bord-staan'-kampioenschappen.

Tussen 10 tot 19 uur? Dat riekt naar een contaminatie. Het is 'tussen 10 en 19 uur' of 'van 10 tot 19 uur'.
Dan de opruim verplichting. Dat is toch echt één woord. Maar goed, los daarvan, de tekst op het bord verplicht tot het opruimen van honden en ook van paardenpoep. Waarom er ook geen verplichting is tot het opruimen van hondenpoep, dat ontgaat me dan.
Misschien toch bij het volgende bordje maar een streepje op de onderste regel gezet: 'honden- en paardenpoep'. Want zonder streepje is het niet opruimen van hondenpoep niet strafbaar. Maar misschien moet je daarvoor een rechter treffen met een hond.

Een poging to fonetisch Engels.

Een recycled fiets, wat zou dat zijn?

Het volgende bordje moet wel staan in een streek waar de wederopstanding van Onze Lieve Heer aanstaande is.

Ook de punt (.) na 'betreden' is wat curieus. De zin die daarna komt, roept daardoor alleen maar vragen op.

Natuurlijk kan die camping wel aansprakelijk worden gesteld! Dat bepaalt de klagende partij namelijk. Dat ze misschien niet aansprakelijk zijn, tja, dat is weer een geheel andere kwestie.
En hier nog een variant.

Dat hoeft de direktie (directie) ook helemaal niet te doen! Dat doet de eigenaar van de zoekgeraakte jas wel. Kennelijk een lastige materie, dat aansprakelijk stellen.

Tot slot een afbeelding met een bordje waarop tenminste duidelijk staat hoe allowed gespeld wordt.

Uit: NRC 29-6-2016

De heren lijken zich van het verbod weinig aan te trekken.