In plaats van kaarten

Familieadvertenties, en meer in het bijzonder rouwadvertenties, hebben mijn warme belangstelling. Niet alleen omdat ik genealogisch geïnteresseerd ben in achternamen, maar ook omdat je er nog wel eens memorabele teksten in tegen komt. En dan bedoel ik niet 'memorabel' in de zin van 'ter herinnering aan de overledene', het gaat mij meer om het merkwaardige van sommige teksten of soms ook om taalfouten of een fraai gedichtje. Om maar met die teksten te beginnen, het is toch goed gebruik in dit land om de doden te prijzen, in ieder geval zo kort na een overlijden. Het is zelfs zo'n algemeen aanvaard gebruik dat je zou kunnen zeggen dat het gezegde 'van de doden niets dan goeds' een echte dooddoener is. Maar zoals wel bij meer onderwerpen het geval is, niet iedereen kan het opbrengen zich aan dit gebruik te houden. Een enkele keer zie je dat er wat twijfelachtige kwalificaties worden gebruikt of zelfs rekeningen worden vereffend. Dat soort advertenties neem ik graag in mijn verzameling op. Zo ook aperte taalfouten. Los van de verantwoordelijkheid van de opsteller van zo'n tekst, vraag je je af of de krant daar ook nog niet een kritische blik op zou kunnen werpen. 
Over het algemeen zal ik hier geen integrale advertenties tonen, de reden daarvoor moge duidelijk zijn. Maar zoals op elke regel zijn ook hier uitzonderingen. En hier is meteen de eerste, een gedicht met een fraaie pointe.

Onderstaande tekst komt uit een advertentie uit 2011. Kennelijk is dit medisch (niet?) handelen na dertien jaar nog niet vergeten.

In deze Belgische kennisgeving krijgen buurvrouwen of andere kennissen de rekening gepresenteerd voor, tja waarvoor? Omdat ze geen koffie bij/met Mariëtte wilden komen drinken? Maar dat hetgeen er (niet) gebeurd is de overledene hoog heeft gezeten, dat is wel duidelijk.

Op de achterpagina van de NRC staat dagelijks een kleine belevenis van een lezer(es), een zogenoemd Ikje. Op 8 juni van het vorig jaar zag deze het licht.

De titel van dit blogje 'In plaats van kaarten' wordt nogal eens in rouwadvertenties gebezigd. Het zal wel aan mij liggen maar ik denk dan altijd dat betrokkene niet meer komt klaverjassen.

Een antropomowatte?

Lezers van dit blog weten natuurlijk wel wat een antropomorfisme is. Nee? Dan ken je het fenomeen waarschijnlijk als een reïficatie*. Voor die lezers hoef ik het niet verder uit te leggen maar voor mijzelf is dat wel nuttig. Ik kende beide woorden niet maar de stijlfiguur die er achter schuil gaat wel. Ik heb het over het toekennen van menselijke eigenschappen aan dingen en ook aan dieren. Kranten staan er vol mee, zeker wanneer je er op gaat letten. Je kent ze vast wel, "de intelligente computer", "Feyenoord wil naar de Coolsingel" enz. In het volgende voorbeeld wordt verondersteld dat een fabriek kan spreken en dat accu's oren hebben respectievelijk het vermogen hebben om te horen.

Dat grind kan knerpen, dat was bekend maar dat het ook kan waarschuwen, dat is wat veel van het goede.

Maar soms word je op het verkeerde been gezet, het is niet alles antropomorfisme wat er blinkt. Een kat die meldingen doet...

Maar wanneer die Kat een mens blijkt te zijn, dan is van een antropomorfisme geen sprake meer. Tot slot nog eentje waar een hele generatie mee is opgegroeid.

En dan laten we Donald Duck maar even rusten...

* In de filosofie heeft men dit begrip nog wat verder uitgewerkt. Maar dat gaat mij nou weer wat te ver.

Fotoverantwoording:
I am just a cat uit dit blog
Mijnheer De Uil uit Wikipedia
De knipsels komen uit de NRC.

Barbarismus

Een Barbarismus is geen Duits vogeltje maar wel Duits voor 'barbarisme'. Wanneer die term wordt gebruikt voor een woord of een uitdrukking, dan wil dat zeggen dat zo'n woord of uitdrukking naar buitenlands voorbeeld gevormd is maar wel in strijd is met de eigen taal. Een voorbeeld? Wanneer iemand wil zeggen dat er iets ontbreekt, dan hoor je dikwijls 'er mist iets'. Dat hebben wij van onze Engelse overburen gepikt: 'there is something missing' en daar is niets mis mee. Met die Engelse uitdrukking, bedoel ik. Maar wanneer wij dat doen, dan heet dat een 'anglicisme' omdat er een goede Nederlandse uitdrukking voor is: 'er ontbreekt iets'. Zo zijn er ook 'germanismen' en dan hebben we de twee bekendste categorieën wel gehad.
Ik vind 'barbarismen' echte sluipmoordenaars. Ze komen je taal binnen, doen hun verwoestende werk en je hebt nauwelijks in de gaten dat ze er zijn. De kranten staan er vol mee. Overigens moeten barbarismen niet verward worden met leenwoorden. Dat zijn ook woorden die aan een andere taal ontleend zijn maar dan bij ontstentenis van een (goed) Nederlands woord. Computer is zo'n woord. 
Terug naar het barbarisme.

in de pijplijn

Hoe vaak zeggen we het niet, een prima uitdrukking toch? Toch niet, it's in the pipeline kan prima vertaald worden met 'het staat op stapel' of 'het zit in de plannen' of zoiets.
Een regelmatige gast is ook:

ingezworen

Ook uit het Engels, en nog een lelijke ook, vind ik. Sworn in laat zich goed vertalen met 'beëdigd'.

brekend nieuws

Deze superlelijke is mogelijk in Nederland geïntroduceerd als gevolg van CNN-uitzendingen. Breaking news zou wat mij betreft zelfs een leenwoord/-term mogen zijn maar het woord 'nieuwsflits' dekt de lading ook.
Engels voor 'regering' is government maar Amerikanen gebruiken dat woord niet of nauwelijks. Daar is dat de administration. Daarom behoort de volgende tot de amerikanismen (als die groep tenminste bestaat).

de Obama-administratie

Mijn grootvader was hoofd van een administratie maar heeft nooit in de regering gezeten.
Tot slot nog eentje, weer uit het Engels, die wat mij betreft tegen het lachwekkende aan zit. Reden? Omdat het zo voor de hand ligt dat ie echt fout is.

dat is waarom

That is why doet het goed aan gene zijde van het Kanaal maar aan deze kant is 'daarom' goed genoeg.
Al deze voorbeelden komen uit de NRC waarmee niet gezegd wil zijn dat andere kranten geheel van vreemde smetten vrij zijn. Au contraire zou ik durven zeggen. Maar aannemende dat de NRC goed opgeleide correctoren in dienst heeft, moge het duidelijk zijn dat barbarismen gemakkelijk de krant insluipen. Ter verdediging van genoemde correctoren moet gezegd worden dat zij niet voor alles verantwoordelijk gesteld kunnen worden. Een citaat, zoals hierboven getoond van premier Rutte, daar mogen ze echt niets aan doen.
Een volgende keer een paar mislukte 'overzettingen' uit het Duits.

Spotprentverantwoording
www.frenchinnormandy.com

Ik taal naar tellen

Klinkers en medeklinkers

Lekker, af en toe zo'n ouderwets woord gebruiken. 'Talen naar iets', wie gebruikt dat nog. Gek genoeg is het niet eens zo'n heel erg oud woord. Volgens het WFT* komt het pas sinds 1852 voor en is het afkomstig uit het Schiermonnikoogs, het Terschellings en het Hindeloopens. Misschien is die zeer lokale herkomst wel de reden dat het niet meer zo gebruikt wordt, te weinig draagkracht om het zo maar eens uit te drukken. Maar ik dwaal af.
Tellen met taal heb ik niet zelf verzonnen. Battus (van de Opperlandse Taal- en Letterkunde) heeft er de nodige aandacht aan besteed. Eén van de vele mogelijkheden is het aantal klinkers in een bepaalde zin te tellen en de uitkomst van dat tellen, per klinker, in die zelfde zin te noteren. Hier eentje van eigen grond:

Express lane, 10 items or less

U mag het natellen maar deze zin telt vijftien a’s, veel meer e’s n.l. dertig, acht puntjes waar een i onder gezet is, het verbazingwekkende aantal van zes o’s en tot slot, u voelt het wis aankomen, vier u’s.

Dat zijn in totaal 63 klinkers. Op het eerste gezicht lijkt het een uitdaging te zijn zo'n zin met nog meer klinkers te maken. Bij nader inzien denk ik dat een zin met minder klinkers lastiger samen te stellen is. Ik sta open voor suggesties.

Een andere "telzin" is deze:

Voor de hoognodige aanleg van zo'n duurzaam sierpatroon in de tuin, zuid van de pui van buurvrouw Truus, had het duo biologisch ruim van uitpuilbuik voorziene stratenmakers, een gelijk aantal klinkers nodig.

In deze zin komt elke klinker 15 keer voor.

Plaatsnamen met een telwoord** er in, je kent ze wel. In Kennemerland en daarbuiten geniet de dorpsnaam Driehuis bekendheid omdat het oudste crematorium van Nederland daar gevestigd is. Maar van plaats-, dorps-, gehucht- en buurtschapnamen met een telwoord er in, kan een hele reeks gemaakt worden. Ik noem ze "telwoordplaatsen". De laatste is wel een plaatsnaam maar net niet helemaal zuiver op de graat; toch is het een welkome aanvulling in de reeks.

1/1000 1/10 ¼ ½ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 16 18 100 144

Millingen aan de Rijn Tiendeveen Kwartier Halfweg Den Nul Eenrum Tweesluizen Driehuis Vierhouten Vijfhuizen Zesgehuchten Zevenbergen Achtkarspelen Negenhuizen Tienhoven Zestienhoven Achttienhoven Honderd Grosthuizen

Dan zijn er ook nog woorden waarin een telwoord voorkomt zonder dat het die betekenis heeft, pseudotelwoorden.

Kwartel, onbenul, vereenzamen, tweet, verdriet, rivieren, veronachtzamen, genegenheid, gewelf, elfendertigst, duizendschoon.

Telwoorden zijn leuk, maar woorden tellen kan natuurlijk ook. Enig idee hoeveel woorden de Nederlandse taal telt? Dat is wat lastig te zeggen al was het alleen maar omdat er zo ontzaglijk veel samenstellingen te fabriceren zijn. Maar naar zeggen staan er zo'n 240.000 woorden in de van Dale (ja, zo schrijf je dat in dit geval en niet 'Van Dale').
Dank zij een programma als MS Word is wel exact vast te stellen dat de Nederlandse grondwet 8.126 woorden en 43.633 lettertekens telt. Het is maar dat je het weet!
En met deze waardevolle informatie komt je vast de dag wel weer door. Succes!

* Woordenboek der Friese Taal
** Definitie vlgs van Dale: woord dat een hoeveelheid of een rangorde aanduidt.

Verantwoording
Foto ex www.gentblogt.be gemaakt door Marc Careel
Cartoon ex www.wiskundemeisjes.nl