Ik zie wat jij niet ziet

Het was ooit een bekend kinderspelletje: ik zie, ik zie wat jij niet ziet en het iiiis ..., waarna een kleur genoemd moest worden. Zoiets heb ik nou vaak met bepaalde zinscon-structies. Je verzint ze niet maar mensen schrijven het wel op. Zo'n zin wordt dan voor meer dan één uitleg vatbaar. Soms is het gewoon een foutieve zinsconstructie, soms wordt er een woord gebruikt met een dubbele betekenis. In ieder geval zie ik vaak eerst de onbedoelde betekenis en dan pas wat de schrijver bedoelt. Het zal mijn gespleten peroonlijkheid zijn.

Na lezing van onderstaand stukje, blijf ik toch met de vraag zitten hoeveel grands prix Ayrton Senna na zijn dood nog gewonnen heeft.

NRC site 27-10-2015

Krantenkoppenmakers staan bekend om hun creative teksten. Maar soms bedoelen ze het goed maar kan je er toch wat anders uit opmaken. Bij de volgende kop vraag ik me af hoeveel bedrijven er dan overgebleven zijn. Hooguit 708, zou ik denken.

NRC

Ik wist niet dat de politie met kettingzagen bewapend was. Ze schieten er in ieder geval wel mee.

NRC 4-9-2017

Ook militairen schieten met onorthodoxe wapens.

NRC

Ik weet dat bij olifanten langdurige zwangerschappen voorkomen. Maar dat dat ook bij mensen het geval kan zijn, dat wist ik dan weer niet.

NRC 31-7-2013

Vroeger kwam ik nog wel eens in de bible belt, tegenwoordig is dat wat minder. Ongemerkt, althans voor mij, vinden daar ontwikkelingen plaats die ik 30, 40 jaar geleden niet voor mogelijk had gehouden. Ik zie het maar als een vorm van oecumene dat Allah ook onder orthodoxe christenen terrein wint.

NRC

"Ik kon vast stellen dat iets zus of zo is" heeft een andere betekenis dan "ik kon vaststellen dat iets zus of zo is". Door vast en stellen los van elkaar te schrijven komt er een tijdelement in de zin. Iets dat in de tweede zin niet zo is. Zo voel ik dat tenminste.
In het volgende knipsel wordt het voor mijn gevoel precies verkeerd gedaan en zou het moeten zijn "... kon worden vastgesteld dat ..." Maar misschien ben ik wel wat te gevoelig.

Als je in het Witte Weekblad Aalsmeer (inmiddels opgedoekt) gaat roepen dat het centrum zwart kleurt, dan vind ik dat wel geestig. De mijnheer, die staat toe te kijken, vindt dat zo te zien ook wel.

Witte Weekblad 17-11-2016

Foto credit:
De eerste illustratie is afkomstig van het kinderboek van Agnese Baruzzi, te koop via een bekende site.

Cismen, nismen en rismen

Dagelijks wordt in Nederlandse kranten geschreven over het betere jat- en pikwerk. Je kunt zelfs zeggen dat het hier om een vorm van internationale criminaliteit gaat. Helaas is het zo dat er nauwelijks opsporingsinstanties zijn die zich er zorgen over maken. En van aangehouden verdachten, laat staan van veroordeelde daders (mmm, dat riekt naar een pleonasme), heb ik nog nooit gehoord. Kortom, de misdaad tiert welig en woekert voort. Er is soms zelfs sprake van vormen van witwassen, van opname in de bovenwereld.
Merkwaardig genoeg betreft het hier geen misdaadjournalistiek maar proza van gerespecteerde redacties en andere honorabele lieden. Ik heb het over anglicismen en germanismen, Je zou die verschijnselen ook kunnen zien als vormen van malafide import. Maar met het wegvallen van nationale grenzen en in het kader van het veel geroemde vrije verkeer van personen en goederen, is er weinig meer aan te doen. Woorden en uitdrukkingen komen als een virus ons land binnen en doen hun besmettelijk werk op de meest onverwachte plaatsen.

De eerste is al meteen een dubieuze, het gebruik van een Engels en een Duits woord. De combinatie maakt het echt bijzonder. Ik houd dit maar op een barbarisme, men heeft niet eens de moeite genomen er een Nederlands sausje overheen te gooien.

Backoffice mitarbeiter

Dan een paar echte germanismen. Het samenvoegen van een bijvoegelijk en een zelfstandig naamwoord is in het Duits een correcte gang van zaken. In het Nederlands veel minder. We kennen het wel bv. geheimschrijver maar de tip hieronder, daar kan ik niks van zeggen, het is een geheime tip.

NRC 24-8-2016

Om te voorkomen dat u denkt dat hier misschien sprake is van een anglicisme, heeft de redacteur er maar voor de zekerheid bij gezet dat het een grote Duitse bank is.

NRC 24-7-2019

Een praatje doet de ronde of er wordt ergens over gesproken. Maar 'rondspreken', en er dan ook nog een wederkerend werkwoord van maken, dan wordt wel duidelijk dat dit een germanisme is. Het Duitse sich herumsprechen fungeert hier als de moeder van de volgende bastaard.

NRC 27-10-2015

Het is aangrijpend om te lezen dat [generaal] Middendorp vindt dat de capaciteit om IS aan te grijpen te beperkt is. Ik krijg daar tranen van in de ogen. Hij is waarschijnlijk beïnvloed door collega-generaal Von Clausewitz die het angreifen hoog in het militaire vaandel had staan. Nederlandse voetbalsupporters laten toch herhaaldelijk weten dat hier een goed Nederlands woord voor is: aanvallûh!!

NRC 24-7-2015

In Heiloo worden WOB-verzoeken op bijzondere wijze behandeld. Je vraagt om een managementbrief en er wordt slechts een management-letter in behandeling genomen. Hoeveel verzoeken moet je dan niet indienen om uiteindelijk de hele brief te krijgen?? Misschien komt zo'n letter wel voort uit de behoefte van de directie om zichzelf tot management uit te roepen.
U begrijpt, we zijn het domein der anglicismen binnengetreden.

Noordhollands Dagblad 13-6-2020

Deze heb ik echt twee keer moeten lezen, ik geloofde mijn ogen niet. Koningin Elizabeth die tijdens een receptie aan het hossen is? Op haar leeftijd nog? Maar na herlezing werd mij duidelijk dat zij de gastvrouw was. Toch is dit een knap stukje tekst. In twee regels weet de redacteur evenzoveel anglicismen te persen. Hoewel, dat een prinses met Amerikaanse wortels een toespraak geeft, dat is eigenlijk niet zo gek. Dat wij in Nederland toespraken houden, dat zal haar waarschijnlijk sausage zijn.

NRC site 19-5-2018 

Voor zover ik weet zijn oormerken die gele nummerplaten waaraan men Nederlands vee kan herkennen. Maar kennelijk kan je er ook de bestemming van geld mee bepalen. Hoewel het in die betekenis ook tot de 'van Dale' is doorgedrongen, doet het mij toch ernstig denken aan het Engelse to earmark. Ik vraag me ook af hoe lang dit woord al tot het geaccepteerde Nederlandse idioom behoort. Ik schat dat dat nog niet zo lang het geval is. Of zouden de Engelsen het van ons gepikt hebben? Een dutchism?

NRC 4-7-2018

In de volgende tekst zien we een scheepshandelaar opduiken. Als ik die beroepsnaam zo zie staan, dan zou ik denken dat dat iemand is die in schepen handelt, een soort makelaar dus. Uit mijn Rotterdamse tijd weet ik dat daar hier niet op gedoeld wordt. In Rotterdam heb je legio ship chandlers. Dat zijn bedrijven die de bevoorrading van schepen voor hun rekening nemen. En daarmee is de scheepshandelaar als een heel verkeerd anglicisme ontmaskerd.

NRC 2-11-2013

Dat de Engelse ziekte ook absurde vormen kan aannemen wordt hierna duidelijk. Het gaat je verstand te boven.

NRC site 28-6-2014

Ik vergeet nog te vertellen wat verstaan wordt onder de Engelse ziekte. Dat is een trend in de Nederlandse taal om woorden, die aan elkaar geschreven behoren te worden, op te schrijven als twee losse woorden.

NRC webshop 18-7-2020

Het woord 'snelheidniveaus' is echt maar één woord. Nou, woord, het is eigenlijk een samenstelling waar nog een verbindings-s aan toegevoegd moet worden: snelheidsniveaus. Maar ik dwaal af, het volgende voorbeeld is duidelijker.

NRC 31-7-2013

Het klinkt nu als een zin die niet af is. Correct geschreven als 'bijbouwen' krijgt het ook de juiste klemtoon (op de eerste lettergreep).
Tot slot tips voor het museumweekend, ook bekend als museumweekendtips.

Platte borden met diepe betekenis

Borden, zeker in het publieke domein, worden geacht de lezer van duidelijke informatie te voorzien. En dan ook nog graag kort en overzichtelijk zodat je de boodschap, ook in het voorbij-rijden, tot je kunt nemen. Sommige bordenmakers lijken er vanuit te gaan dat voorbijgangers wel een kwartiertje de tijd hebben om de betekenis van een tekst te ontcijferen. Neem nou deze.

Bij eerste beschouwing moet je tot de conclusie komen dat fietsers hier tegen zichzelf gewaarschuwd worden. Immers, je komt als fietser aanrijden, stapt af en gaat als voetganger verder. Maar je zou je ook kunnen afvragen of die voetgangers wel op een fietspad lopen. Er zijn daar geen fietsers toegestaan dus het is een wandelpad geworden. Tijd voor een proefproces!

Ik kan niet zeggen dat mijn twijfel na het lezen van dit bord is weggenomen. Want waar ik me bevind, het is mij nog steeds een raadsel. In een filosofische bui zou ik mijzelve af kunnen vragen: waar is hier? En hoe kom ik daar?

Deze kwam ik in Alkmaar tegen. Die pijl betekent, gij zult linksaf slaan, geen discussie mogelijk. Wat er dan aan die fietser wordt toegestaan? Die moet linksaf! Dus waarom dat daar genoemd moet worden ... En waar snorfietsers naar toe moeten, verdwijnen in dunne lucht zeker, om maar eens een anglicisme te gebruiken.

Op bovenstaande foto gaat het om het gele bordje. Het is door de gemeente geplaatst in een straat waaraan een garage tweedehands auto's te koop aanbiedt. De tekst op het bordje luidt: 'Te koop aanbieden van voertuigen is hier niet toegestaan (art. 5.3 A.P.V.)'. Geeft de gemeente (Castricum) hier een signaal af? Of doet de gemeente een poging om de concurrentie van een Castricumse onderneming een beetje uit de buurt te houden? De combinatie vind ik in ieder geval wel humoristisch.

Een mooie tekst op de deur van Tandheelkundig Centrum Nederland. Je kan je alleen nog afvragen hoe het met de kwaliteit van de kiezen gesteld is.

De ervaring leert dat met rijk betekste borden altijd wel iets aan de hand is. Hier begint het al helemaal bovenaan. 'Regelement' moet echt 'reglement' zijn. De hoofdletter van parkeerterrein suggereert dat we hier met iets unieks te maken hebben en het daarom tot eigennaam verheven is. 

Hoewel het parkeerterrein bestemd is voor vrachtauto's, blijkt verderop dat kennelijk ook autobussen mogen parkeren. De buschauffeur, die slechts de eerste zin leest, zal teleurgesteld doorrijden om elders een plek te zoeken.

Maar het moet niet te dol worden, daar op dat Parkeerterrein, want parkeren langer dan 3 aaneensluitende (aaneengesloten vind ik wat fraaier, aaneensluitende suggereert een proces dat nog aan de gang is) werkdagen is verboden. Dat betekent wel dat je een autobus daar van donderdag t/m woensdag mag parkeren, een hele week dus. Ik heb zomaar het idee dat dat niet de bedoeling is.

Hebt u wel eens een caravan op een parkeerplaats gedeponeerd? Deponeren doe je met kleine(re), hanteerbare hoeveelheden. Je deponeert een zak vuil in in een container.

Tot slot ben ik benieuwd naar de betekenis van het uitroepteken bij het laatste verbod. Overtreding daarvan is erger dan elk van de andere verboden?

Afijn, juiste bordteksten maken blijkt nog niet zo eenvoudig te zijn. Bordteksten begrijpen trouwens ook niet.

NB Alle foto's, behalve de eerste en de laatste, zijn van eigen hand. De andere twee zijn gedoneerd door BG te L. waarvoor dank (met uitroepteken!).

Een arts van naam

Aptoniemen, familienamen die iets te maken hebben met de bezigheden van de naamdrager, blijven mij vreugde geven. En je staat er verstelt van hoe vaak ze voorkomen. Zeker in z'n algemeenheid maar zelfs ook binnen een bepaalde beroepsgroep. Beroepsnamen behoren tot de oude namen. Al in de 14e eeuw onderscheidde men twee personen met een gelijke (voor)naam door aan een naam een bezigheid toe te voegen: Willem de leyendecker, Albert di smyd. De gewoonte om die toevoeging met een hoofdletter te schrijven, ontstond pas later. En als zo'n persoon dan weer een kind kreeg, dan werd die, bij vernoeming naar de vader, bv. Smits genoemd. De 'eind-s' staat dan voor 'de zoon van'. Het is in wezen dezelfde figuur die bij patronymen ontstaat (Alberts).
Deze post is gewijd aan de medische stand maar niet aan echte beroepsnamen. Maar, zoals duidelijk zal worden, de namen hebben wel iets met de wereld van de witte jas van doen.

De huisarts Bloed, nee, niet met dt, viert zijn 12,5 jarig jublileum en zijn personeel doet hem o.a. een taart cadeau. Dat moeten dan de bloeddonoren geweest zijn.

Het Urkerland 9-7-2018

Dokter De Vet houdt zich bezig met, het verbaast niet, obesitas en overgewicht. Als je dan een avond te weinig op de portiegroottes hebt gefocust, en je gaat 's morgens op de weegschaal staan, dan weeg je jezelf niet maar doe je aan gewichtsmanagement.

ntvd.media/auteurs

Aansluitend word je dan verwezen naar de diëtiste.

En mocht ook dat niet helpen, dan maar naar internist ...

... die je dan weer doorstuurt naar

En hij gebruikt natuurlijk het instrumentarium van collega

Mocht ook dat niet helpen, dan rest nog slechts de laatste mogelijkheid, en dat is je te wenden tot

Ook in de veterinaire wereld voelt men zich vrij om met allerlei naamassociaties in de publiciteit te treden. Hoewel, vrij?

.Ook als dierenarts moet je klein beginnen.

En als je eenmaal als schaap over de dam bent, komt de autoriteit vanzelf.

Credits:
Esculaap: door Evanherk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6059740

Het calculerend journaille

Dat journalisten over het algemeen alfamannetjes en -vrouwtjes zullen zijn, lijkt een voor de hand liggende veronderstelling. Maar of dan ook de gedachte gewettigd is dat het journaille niet kan rekenen, dat gaat misschien wat ver. Hoewel, als je onderstaande staaltjes rekenkunde ziet, dan ga je toch twijfelen. Echter, zoals ook duidelijk zal worden, ook bij anderen dan journalisten, zie je soms fraaie staaltjes van gegoochel met cijfers.

Op 25 februari 2013 heeft taalhistoricus en journalist Ewoud Sanders al eens een exposé geschreven over het verschijnsel 'voetbalveld' als rekeneenheid in de journalistiek. Het gebruik komt waarschijnlijk voort uit de drang om grote eenheden/getallen om te zetten naar voor de lezer begrijpelijke hoeveelheden. Maar om daar dan een weinig exacte metafoor als een voetbalveld voor te gebruiken... Afhankelijk van welke voetbalorganisatie je als de maat der dingen beschouwt, varieert de lengte tussen de 100 en 120 meter; de breedte tussen 64 en 75 meter. De oppervlakte van één veld varieert dus van 6.400 tot 9.000 m2. Daar zit een factor 1,4 tussen.
Ewoud citeert het dagblad BN De Stem:

NRC 25-2-2013

Vervolgens houdt hij een (terecht) betoog dat 37.000 voetbalvelden net zo min iets voorstelbaars is als de genoemde 7,8 miljoen vierkante meter. Maar klopt de vergelijking wel? Voor geen meter, zou ik haast zeggen. Afhankelijk van welke maatvoering je hanteert, kom je uit op rond de 1.050 voetbalvelden. Da's nog niet echt voorstelbaar maar wel correct(er). Overigens werd Ewoud een paar dagen na publicatie al door een lezer op de vingers getikt.
Ook wanneer er sprake is van overzichtelijker getallen, komt toch het voetbalveld weer op de proppen.

NRC 26-3-2013

Ter verduidelijking zou ik aan dit bericht toe willen voegen dat er dus één brandweerman werd ingezet voor elke ruim 400 vierkante meter en dat er in elke blusauto 7,5 man naar de brand werden gereden. Kijk mensen, dat is nog eens onthullende journalistiek!

De volgende berekening valt al snel door de mand. Drie kinderen per dag komt neer op 1.095 kinderen per jaar. En geen 2.000. Of bedoelt de schrijver toch 2.000 kinderen per jaar? Dat is gemiddeld 5,5 kind per dag.

NRC 26-4-2013

En of 1.095/2.000 kinderen op een bevolking van vier miljoen een behoorlijk aantal is, dat weet ik niet. Het gaat hier over adoptiekinderen die jaarlijks over een periode van 18 jaar in Denemarken zijn geboren. Dan praat je in die periode over een toename van 0,0049/0,009%. Het is maar wat je veel vindt.

Als kerkuilen tot twee ratten per dag eten, dan betekent dat maximaal twee, en niet meer. Dan kom je dus maximaal op 730 ratten per uil. Voor een paar kom je dan op 1.430 ratten. De berekening blijft dus wat duister.

Noordhollands Dagblad 9-1-2020

De volgende lezersbijdrage werd gepubliceerd op 11 maart 2013. Het was net zeventig jaar geleden dat de eerste trein uit Westerbork vertrok. De briefschrijver ziet dat anders.

NRC 11-3-2013

Zelfs het tellen van doelpunten bij een voetbalwedstrijd blijkt niet altijd even eenvoudig te zijn.

Nieuwsblad voor Castricum - sept. 2019

Als je een gebied van 100 x 100 meter moet afzoeken met een speedboot, twee helikopters en een vliegtuig, dan mag je van geluk spreken dat er geen ongelukken gebeuren.

NRC 18-8-2015

Als je een bepaalde leeftijd hebt bereikt, dan ben bezig met je daaropvolgende levensjaar. Dus als je de leeftijd van 88 hebt bereikt, dan ben je bezig aan je 89e levensjaar. Niet iedereen ziet dat zo.

NRC 20-7-2018

Rond de eeuwwisseling of bij het overgaan van het ene naar het volgende decennium, zie je nog wel eens de echte fijnslijpersdiscussie opduiken over wanneer dat nieuwe tijdvak nou precies ingaat. Ook de volgende ingezondenstukjesschrijver (3x woordwaarde) probeert iemand zijn dwalingen te laten inzien. Alleen jammer dat hij wat verwarring sticht door een hele eeuw zoek te maken. Zijn kalender vertoont een hikje door van 31 december 1900 naar 1 januari 2001 te springen. Ik ben bang dat hij de heer Wegenwijs niet echt wegwijs heeft gemaakt.

NRC

Bij deze winkel zou ik niks in de uitverkoop kopen. 25% korting is natuurlijk mooi. Maar -25% korting, dat riekt naar het algebraïsche - x - = +. Dus het lijkt mij beter te wachten tot die periode van 25 dagen voorbij is.

Onbedoeld (?) toepasselijk

Battus heeft in 1981 al genoegzaam aangetoond dat taal zich heel goed leent om mee te spelen. Battus, één van de pseudoniemen van Hugo Brandt Corstius, leverde in dat jaar een letterlijk gewichtig werk af, vol taalvondsten, -grappen en andere al dan niet serieus bedoelde lemmata. Voor de ware taalliefhebber, het complete werk is gratis als pdf te downloaden, een genereus gebaar van de rechthebbenden, zo komt mij voor. Deze intro dient als prestigieus voorportaal voor dit blogje over het gebruik van woorden die in een bepaalde context toepasselijker zijn dan misschien bedoeld. Maar soms ligt het er voor mijn gevoel zo dik bovenop dat de schrijver zijn/haar lezer misschien wel in het ootje neemt. Ik laat het oordeel aan de lezers van dit blog.

Politiek NOS-verslaggever Ron Fresen gebruikt tijdens een reportage over de KLM toepasselijke beeldspraak. Of hier opzet in het spel is ...

NRC 27-2-2019

Het lijkt me toch wat genant wanneer je dit als Staatssecretaris van Defensie moet toegeven nadat zij al eerder in de Tweede Kamer aan de tand was gevoeld over een tekort aan scherpe munitie.

NRC 5-6-2018

Het onderschrift bij deze foto beschrijft exact wat u ziet. Ik vraag me alleen af hoe het onderschrift geluid zou hebben indien de agent 's mans bovenlichaam had gefouilleerd.

Noordhollands Dagblad 9-5-2020

Dat ze bij een supermarkt op alle mogelijke manier proberen duidelijk te maken dat er levens-middelen verkocht worden, dat verbaast niet. Maar dat ze dat ook in een juridische context nog voorelkaar krijgen, da's toch knap.

NRC 1-3-2019

Ik vind het meestal wel voldoende wanneer er gemeld wordt dat er doden zijn te betreuren. Om dan ook nog eens te benadrukken dat het hier om lijken gaat, dat hoeft dan voor mij niet zo nodig.

NRC 7-5-2019

Kijk, dat er in een item over mondkapjes, het woord 'mondjesmaat' wordt gebruikt, dat is natuurlijk wel grappig. Ik vraag me alleen af hoe ik dit woord in samenhang met het woord 'boetes' moet interpreteren.

NRC website 5-8-2020

Bij kleine mondjes (vergeef mij het pleonasme) een kleine boete en een hoge boete bij een grote bek?

Ik had het hierboven al over lijken. Voor mijn gevoel is de juiste uitdrukking dat een lijk 'in verregaande staat van ontbinding' kan zijn. Maar recent kom ik ook de term 'vergaande staat van ontbinding' tegen (met de klemtoon op de eerste lettergreep). Ik neem aan dat dan bedoeld wordt dat het 'vergaan' al een eind c.q. ver gevorderd is. Maar 'vergaan' (met de klemtoon op de tweede lettergreep) heeft ook de betekenis van 'ontbinden'. En dan krijgt de genoemde uitdrukking een pleonastisch tintje: 'in ontbindende staat van ontbinding'. Daarom houd ik het maar op de verregaande staat.

NRC 23-7-2020

Noordhollands Dagblad website 4-2-2020

Update 12 aug. 2020:
En dan nog deze variant. Er zijn kennelijk twee vormen van ontbinding, de dichtbije en de verre.

Noordhollands Dagblad 16-10-2019

Ontbinding in een verre staat is natuurlijk wel mogelijk, in Thailand of Brazilië of zo.

En de laatste laat ik maar voor wat ie is. Ik denk dat ze de weg kwamen reanimeren.

Noordhollands Dagblad website 8-8-2020