24 oktober 2020

Ik zie wat jij niet ziet

Het was ooit een bekend kinderspelletje: ik zie, ik zie wat jij niet ziet en het iiiis ..., waarna een kleur genoemd moest worden. Zoiets heb ik nou vaak met bepaalde zinscon-structies. Je verzint ze niet maar mensen schrijven het wel op. Zo'n zin wordt dan voor meer dan één uitleg vatbaar. Soms is het gewoon een foutieve zinsconstructie, soms wordt er een woord gebruikt met een dubbele betekenis. In ieder geval zie ik vaak eerst de onbedoelde betekenis en dan pas wat de schrijver bedoelt. Het zal mijn gespleten peroonlijkheid zijn.

Na lezing van onderstaand stukje, blijf ik toch met de vraag zitten hoeveel grands prix Ayrton Senna na zijn dood nog gewonnen heeft.
NRC site 27-10-2015

Krantenkoppenmakers staan bekend om hun creative teksten. Maar soms bedoelen ze het goed maar kan je er toch wat anders uit opmaken. Bij de volgende kop vraag ik me af hoeveel bedrijven er dan overgebleven zijn. Hooguit 708, zou ik denken.

NRC

Ik wist niet dat de politie met kettingzagen bewapend was. Ze schieten er in ieder geval wel mee.

NRC 4-9-2017

Ook militairen schieten met onorthodoxe wapens.

NRC

Ik weet dat bij olifanten langdurige zwangerschappen voorkomen. Maar dat dat ook bij mensen het geval kan zijn, dat wist ik dan weer niet.

NRC 31-7-2013

Vroeger kwam ik nog wel eens in de bible belt, tegenwoordig is dat wat minder. Ongemerkt, althans voor mij, vinden daar ontwikkelingen plaats die ik 30, 40 jaar geleden niet voor mogelijk had gehouden. Ik zie het maar als een vorm van oecumene dat Allah ook onder orthodoxe christenen terrein wint.

NRC

"Ik kon vast stellen dat iets zus of zo is" heeft een andere betekenis dan "ik kon vaststellen dat iets zus of zo is". Door vast en stellen los van elkaar te schrijven komt er een tijdelement in de zin. Iets dat in de tweede zin niet zo is. Zo voel ik dat tenminste.
In het volgende knipsel wordt het voor mijn gevoel precies verkeerd gedaan en zou het moeten zijn "... kon worden vastgesteld dat ..." Maar misschien ben ik wel wat te gevoelig.


Als je in het Witte Weekblad Aalsmeer (inmiddels opgedoekt) gaat roepen dat het centrum zwart kleurt, dan vind ik dat wel geestig. De mijnheer, die staat toe te kijken, vindt dat zo te zien ook wel.

Witte Weekblad 17-11-2016

Foto credit:
De eerste illustratie is afkomstig van het kinderboek van Agnese Baruzzi, te koop via een bekende site.

8 oktober 2020

Cismen, nismen en rismen

Dagelijks wordt in Nederlandse kranten geschreven over het betere jat- en pikwerk. Je kunt zelfs zeggen dat het hier om een vorm van internationale criminaliteit gaat. Helaas is het zo dat er nauwelijks opsporingsinstanties zijn die zich er zorgen over maken. En van aangehouden verdachten, laat staan van veroordeelde daders (mmm, dat riekt naar een pleonasme), heb ik nog nooit gehoord. Kortom, de misdaad tiert welig en woekert voort. Er is soms zelfs sprake van vormen van witwassen, van opname in de bovenwereld.
Merkwaardig genoeg betreft het hier geen misdaadjournalistiek maar proza van gerespecteerde redacties en andere honorabele lieden. Ik heb het over anglicismen en germanismen, Je zou die verschijnselen ook kunnen zien als vormen van malafide import. Maar met het wegvallen van nationale grenzen en in het kader van het veel geroemde vrije verkeer van personen en goederen, is er weinig meer aan te doen. Woorden en uitdrukkingen komen als een virus ons land binnen en doen hun besmettelijk werk op de meest onverwachte plaatsen.

De eerste is al meteen een dubieuze, het gebruik van een Engels en een Duits woord. De combinatie maakt het echt bijzonder. Ik houd dit maar op een barbarisme, men heeft niet eens de moeite genomen er een Nederlands sausje overheen te gooien.

Backoffice mitarbeiter

Dan een paar echte germanismen. Het samenvoegen van een bijvoegelijk en een zelfstandig naamwoord is in het Duits een correcte gang van zaken. In het Nederlands veel minder. We kennen het wel bv. geheimschrijver maar de tip hieronder, daar kan ik niks van zeggen, het is een geheime tip.

NRC 24-8-2016

Om te voorkomen dat u denkt dat hier misschien sprake is van een anglicisme, heeft de redacteur er maar voor de zekerheid bij gezet dat het een grote Duitse bank is.

NRC 24-7-2019

Een praatje doet de ronde of er wordt ergens over gesproken. Maar 'rondspreken', en er dan ook nog een wederkerend werkwoord van maken, dan wordt wel duidelijk dat dit een germanisme is. Het Duitse sich herumsprechen fungeert hier als de moeder van de volgende bastaard.

NRC 27-10-2015

Het is aangrijpend om te lezen dat [generaal] Middendorp vindt dat de capaciteit om IS aan te grijpen te beperkt is. Ik krijg daar tranen van in de ogen. Hij is waarschijnlijk beïnvloed door collega-generaal Von Clausewitz die het angreifen hoog in het militaire vaandel had staan. Nederlandse voetbalsupporters laten toch herhaaldelijk weten dat hier een goed Nederlands woord voor is: aanvallûh!!

NRC 24-7-2015

In Heiloo worden WOB-verzoeken op bijzondere wijze behandeld. Je vraagt om een managementbrief en er wordt slechts een management-letter in behandeling genomen. Hoeveel verzoeken moet je dan niet indienen om uiteindelijk de hele brief te krijgen?? Misschien komt zo'n letter wel voort uit de behoefte van de directie om zichzelf tot management uit te roepen.
U begrijpt, we zijn het domein der anglicismen binnengetreden.
Noordhollands Dagblad 13-6-2020

Deze heb ik echt twee keer moeten lezen, ik geloofde mijn ogen niet. Koningin Elizabeth die tijdens een receptie aan het hossen is? Op haar leeftijd nog? Maar na herlezing werd mij duidelijk dat zij de gastvrouw was. Toch is dit een knap stukje tekst. In twee regels weet de redacteur evenzoveel anglicismen te persen. Hoewel, dat een prinses met Amerikaanse wortels een toespraak geeft, dat is eigenlijk niet zo gek. Dat wij in Nederland toespraken houden, dat zal haar waarschijnlijk sausage zijn.

NRC site 19-5-2018 

Voor zover ik weet zijn oormerken die gele nummerplaten waaraan men Nederlands vee kan herkennen. Maar kennelijk kan je er ook de bestemming van geld mee bepalen. Hoewel het in die betekenis ook tot de 'van Dale' is doorgedrongen, doet het mij toch ernstig denken aan het Engelse to earmark. Ik vraag me ook af hoe lang dit woord al tot het geaccepteerde Nederlandse idioom behoort. Ik schat dat dat nog niet zo lang het geval is. Of zouden de Engelsen het van ons gepikt hebben? Een dutchism?

NRC 4-7-2018

In de volgende tekst zien we een scheepshandelaar opduiken. Als ik die beroepsnaam zo zie staan, dan zou ik denken dat dat iemand is die in schepen handelt, een soort makelaar dus. Uit mijn Rotterdamse tijd weet ik dat daar hier niet op gedoeld wordt. In Rotterdam heb je legio ship chandlers. Dat zijn bedrijven die de bevoorrading van schepen voor hun rekening nemen. En daarmee is de scheepshandelaar als een heel verkeerd anglicisme ontmaskerd.

NRC 2-11-2013

Dat de Engelse ziekte ook absurde vormen kan aannemen wordt hierna duidelijk. Het gaat je verstand te boven.

NRC site 28-6-2014

Ik vergeet nog te vertellen wat verstaan wordt onder de Engelse ziekte. Dat is een trend in de Nederlandse taal om woorden, die aan elkaar geschreven behoren te worden, op te schrijven als twee losse woorden.

NRC webshop 18-7-2020

Het woord 'snelheidniveaus' is echt maar één woord. Nou, woord, het is eigenlijk een samenstelling waar nog een verbindings-s aan toegevoegd moet worden: snelheidsniveaus. Maar ik dwaal af, het volgende voorbeeld is duidelijker.

NRC 31-7-2013

Het klinkt nu als een zin die niet af is. Correct geschreven als 'bijbouwen' krijgt het ook de juiste klemtoon (op de eerste lettergreep).
Tot slot tips voor het museumweekend, ook bekend als museumweekendtips.